Khai thác xa bờ là một trong những định hướng quan trọng trong phát triển của ngành thủy sản Việt Nam. Tuy sản lượng khai thác cao, nhưng tỷ lệ thất thoát sau thu hoạch còn rất lớn, theo Tổng cục Thủy sản, tổn thất sau khai thác thủy sản ở Việt Nam chiếm khoảng 20 - 30% sản lượng khai thác. Nguyên nhân chính của tình trạng tổn thất cao là do phần lớn tàu khai thác thủy sản có công suất nhỏ, thiếu trang thiết bị bảo quản sản phẩm, chủ yếu được bảo quản bằng nước đá xay. Công nghệ bảo quản hải sản khi khai thác xa bờ ở nước ta còn có nhiều điểm yếu, chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển và các thách thức đặt ra. Vì thế, giảm tổn thất sau khai thác thủy sản, tuy là bài toán khó nhưng được xác định là ưu tiên hàng đầu của ngành thủy sản.
Một trong các hướng giải quyết được đề xuất là ứng dụng công nghệ đá tuyết vào công tác bảo quản hải sản trong quá trình đánh bắt cá xa bờ, trong đó nghiên cứu làm chủ công nghệ, thiết kế, chế tạo máy tạo đá tuyết sẽ tạo ra tiền đề quan trọng để ứng dụng công nghệ đá tuyết vào công tác bảo quản hải sản trong đánh bắt cá xa bờ tại Việt Nam.

Trung tâm Phát triển công nghệ cao, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã nghiên cứu và chế tạo máy sản xuất đá tuyết từ nước biển dựa trên kết quả nhiệm vụ khoa học công nghệ cấp Viện Hàn lâm KHCNVN: “Nghiên cứu chế tạo máy làm đá tuyết từ nước biển phục vụ bảo quản hải sản đánh bắt xa bờ” do ThS. Lê Văn Luân làm chủ nhiệm, mã số VAST.CTG.13/16 -17.

Ngày 27/4/2018, đề tài được Hội đồng nghiệm thu cấp Viện Hàn lâm KHCNVN nghiệm thu và đánh giá xếp loại Xuất sắc.

Hình ảnh máy sản xuất đá tuyết từ nước biển

Cơ cấu buồng tạo đá tuyết

Đây là sản phẩm đầu tiên được sản xuất trong nước từ khâu nghiên cứu, chế tạo và thử nghiệm thực tế trên tàu cá. Đơn vị thực hiện đã làm chủ được công nghệ chế tạo buồng tạo đá tuyết bao gồm: Tang trụ, cơ cấu gạt đá, bộ phận phun nước, hệ thống tuần hoàn nước lạnh, bộ trao đổi nhiệt sử dụng hệ thống máy nén một cấp hoạt động ổn định với các tính năng phù hợp với điều kiện thực tế của tàu cá Việt Nam. Nhằm tăng hiệu suất trao đổi nhiệt của buồng tạo đá tuyết, bộ phận trao đổi nhiệt dạng ống xoắn ruột gà truyền thống và tang trống được thay bằng công nghệ đúc liền.

Tính sáng tạo của sản phẩm: Máy sản xuất đá tuyết được tích hợp bộ điều khiển trung tâm với các chức năng bảo vệ và giám sát hoạt động của hệ thống nhằm tăng tính ổn và kéo dài tuổi thọ của thiết bị, bao gồm: Bảo vệ quá dòng (quá tải), bảo vệ áp suất cao, áp suất thấp, phát hiện mức nước. Người sử dụng có thể dễ dàng lựa chọn và điều chỉnh độ đậm đặc của sản phẩm đá tuyết trong dải từ 25% tới 95% hoặc theo nhiệt độ xác định. Khi khởi động hệ thống, các thiết bị, động cơ được bật tắt theo khoảng thời gian trễ khác nhau để giảm dòng khởi động của hệ thống. Đặc biệt máy nén được khởi động bằng phương pháp khởi động mềm để có dòng khởi động nhỏ nhất.

Tính ổn định và cạnh tranh cao: Máy sản xuất đá tuyết được chế tạo dựa trên các nguyên vật liệu có khả năng chịu ăn mòn của nước biển như: inox 316, nhựa PVC. Máy nén, bộ phận tách dầu, dàn ngưng, các thiết bị khác đều sử dụng loại chuyên dùng cho tàu biển, đảm bảo độ bền và độ tin cậy. Đồng thời để tăng thêm tính ổn định, bộ phận cân bằng và bù dầu trong điều kiện máy làm việc trong điều kiện dao động trên biển sẽ được nghiên cứu và tích hợp vào sản phẩm trong thời gian tới. Do chủ động về mặt công nghệ, quy trình sản xuất, sản phẩm do Trung tâm Phát triển công nghệ cao có giá thành cạnh tranh với các sản phẩm nhập ngoại trên thị trường.

Bên cạnh đó, Máy sản xuất đá tuyết của Trung tâm Phát triển công nghệ cao còn góp phần làm giảm thiểu tác động đến môi trường, khai thác hiệu quả nguồn tài nguyên và mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn. Nâng cao chất lượng, kéo dài thời gian bảo quản cá trên tàu nhờ nhiệt độ bảo quản thấp hơn đá nước ngọt. Giảm thiểu nhân công xử lý trong quá trình ướp cá vì sau khi thu gom cá có thể được ngâm ngay trong bể đá lỏng, việc phân phối và cấp đá tới các khoang bảo quản được đơn giản hơn nhờ sử dụng máy bơm trực tiếp. Tiết kiệm không gian sử dụng trên tàu, sử dụng máy sản xuất đá tuyết trực tiếp từ nước biển sẽ không cần có khoang chứa đá. Tiết kiệm chi phí trực tiếp như chi phí do hao hụt đá, chi phí vận chuyển đá từ đất liền trên suốt chuyến đi, và hiệu quả từ việc nâng cao chất lượng hải sản được bảo quản.
       Sản phẩm đã được thử nghiệm trong thời gian dài tại xưởng Cơ khí – Điện tử của Trung tâm phát triển công nghệ cao đồng thời được thử nghiệm thực tế tại cảng biển và trên tàu cá tại vùng biển Hải Phòng. Kết quả đánh giá của các nhà khoa học, đơn vị phối hợp thử nghiệm và chủ tàu cá cho thấy sản phẩm chạy ổn định và đáp ứng được các yêu cầu đặt ra.

Sản phẩm máy sản xuất đá tuyết của đề tài hiện có năng suất 1250kg/24h, tuy nhiên do nhu cầu thực tế trên các tàu cá, mỗi chuyến đi biển cần một lượng đá bảo quản lên tới 50-60 tấn, việc này cần phải có những máy có năng suất lớn hơn, tương ứng khoảng 5000kg/24h. Chính vì vậy các nhà khoa học tại Trung tâm Phát triển công nghệ cao, Viện Hàn lâm KHCNVN đang tiếp tục thực hiện một nhiệm vụ khoa học cấp nhà nước để nghiên cứu và sản xuất máy làm đá tuyết với công suất lên đến 10 tấn/24h cùng với việc phân tích và xây dựng một quy trình sơ chế và bảo quản cá ngừ đại dương chất lượng cao bằng đá tuyết nhằm nâng cao chất lượng cá ngừ, đáp ứng các tiêu chuẩn xuất khẩu khắt khe vào các thị trường tiềm năng.

Nguồn tin: ThS. Lê Văn Luân, Trung tâm Phát triển công nghệ cao
Xử lý tin: Thanh Hà