Nghiên cứu thiết kế hệ thống vector biểu hiện gen nhằm nâng cao hiệu suất sinh tổng hợp enzyme ở nấm sợi Aspergillus oryzae
Aspergillus oryzae là loài nấm sợi được sử dụng rộng rãi trong sản xuất thực phẩm truyền thống và đồ uống tại nhiều nước châu Á gồm Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc, Thái Lan, Việt Nam và Philippin. Tuy nhiên loài nấm này thường dễ bị nhầm lẫn với loài gần gũi là Aspergillus flavus sinh độc tố aflatoxin. Để phân biệt chính xác A. oryzae với A. flavus, các phương pháp xác định khả năng sinh độc tố aflatoxin hoặc phát hiện sự có mặt của các gen liên quan đến sinh tổng hợp aflatoxin bằng PCR thường được sử dụng.
Vi nấm A. oryzae có khả năng tiết lượng lớn các enzyme vào môi trường nuôi cấy, do đó loài nấm này đã và đang được sử dụng rộng rãi trong sản xuất nhiều loại enzyme thương mại. Gần đây loài nấm này cũng đã được ứng dụng trong sản xuất các enzyme và protein tái tổ hợp. Tuy nhiên việc nghiên cứu biểu hiện gen ở nấm sợi A. oryzae mới chỉ sử dụng phương pháp chuyển gen thông qua tế bào trần (protoplast transformation). Phương pháp này bao gồm nhiều bước thực hiện phức tạp với chi phí cao và kết quả thí nghiệm thiếu ổn định ở những lần lặp lại. Việc phát triển các phương pháp chuyển gen hiệu suất cao với chi phí thấp cho vi nấm A. oryzae sẽ là một lợi thế để có thể ứng dụng loài nấm sợi này vào sản xuất enzyme tái tổ hợp định hướng thương mại. Mặc dù từ năm 1998 phương pháp chuyển gen thông qua vi khuẩn Agrobacterium tumefaciens đã được thực hiện thành công trên nhiều loài nấm sợi khác nhau, nhưng phương pháp này chưa được thực hiện trên nấm sợi A. oryzae.
Phương pháp chuyển gen nhờ A. tumefaciens đơn giản, dễ thực hiện và có chi phí thấp do bào tử nấm được sử dụng trực tiếp làm nguyên liệu chuyển gen. Thêm vào đó, do A. oryzae kháng lại hầu hết các loại kháng sinh dùng trong chuyển gen ở vi nấm nên các vector biểu gen ở loài nấm sợi này phải sử dụng marker trợ dưỡng. Đề tài: “Nghiên cứu thiết kế hệ thống vector biểu hiện gen nhằm nâng cao hiệu suất sinh tổng hợp enzyme ở nấm sợi Aspergillus oryzae” đã được nhóm nghiên cứu tại Trường Đại học Khoa học tự nhiên, Đại học quốc gia Hà Nội do TS. Trần Văn Tuấn dẫn đầu, thực hiện trong giai đoạn từ năm 2014-2016. Đây là lần đầu tiên các nhà khoa học phát triển thành công phương pháp chuyển gen vào A. oryzae nhờ vi khuẩn Agrobacterium tumefaciens sử dụng hệ vector nhị thể (binary vector) mới với các promoter điều hòa biểu hiện gen rất mạnh là gpdA hoặc amyB. Các vector này đều mang marker trợ dưỡng dùng cho chọn lọc thể chuyển gen là pyrG thay vì sử dụng gen kháng kháng sinh, do đó, sẽ không tạo ra các chủng vi nấm kháng thuốc trong quá trình nghiên cứu.
Theo dõi bài viết đầy đủ tại đây: